Αντιλήψεις εγκύων γυναικών για τη μητρότητα και το παιδί που κυοφορούν: H σχέση τους με την ύπαρξη προγεννητικών και επιλόχειων συμπτωμάτων και διαταραχών

Abstract

Ο σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η μελέτη των παραγόντων κινδύνου και των αντιλήψεων των γυναικών, που σχετίζονται με την εμφάνιση ψυχικών διαταραχών ή συμπτωμάτων, σε πληθυσμό Ελληνίδων που διανύουν την περιγεννητική περίοδο. Η έρευνα είχε διαχρονικό σχεδιασμό, με χορήγηση ψυχομετρικών εργαλείων και συνεντεύξεων σε τρεις χρονικές περιόδους (τελευταίο τρίμηνο κύησης, λοχεία, έξι μήνες μετά τον τοκετό), προκειμένου να διερευνηθεί η πορεία και οι διαφοροποιήσεις που επισυμβαίνουν στην ψυχική υγεία της γυναίκας στην εν λόγω περίοδο. Εφαρμόστηκε συνάρθρωση ποσοτικών και ποιοτικών μεθόδων, για τη βελτίωσης της κατανόησης των αποτελεσμάτων και την εμβάθυνση στην εμπειρία της περιγεννητικής περιόδου. Στην έρευνα συμμετείχαν 37 γυναίκες 24 έως 41 ετών (Μ.Ο. ηλικίας= 31,8, Τ.Α=. 4,06) έγκυες που παρακολουθούσαν τα προγράμματα ψυχοπροφυλακτικής και γονεϊκότητας του Κέντρου Ημέρας για τη Φροντίδα της Ψυχικής Υγείας της Γυναίκας (επιλόχεια διαταραχή). Οι συμμετέχουσες συμπλήρωσαν τις κλίμακες Edinburgh Postnatal Depression Scale (EPDS), (Cox et al., 1987), Beck Depression Inventory (BDI), (Beck & Beamesderfer, 1974), State–Trait Anxiety Inventory (STAI), (Spielberger, 1983), Symptom Checklist-90-R, (Derogatis, 1977). Επίσης, για τις ανάγκες της παρούσας έρευνας κατασκευάστηκε ένα εργαλείο που ονομάστηκε «Αλλαγές Ζωής», το οποίο αποτελεί μια τροποποίηση του Life Events Inventory (Cochrane & Robertson, 1973), που δίνει τη δυνατότητα στις συμμετέχουσες να βαθμολογούν θετικά ή αρνητικά την επίδραση των γεγονότων και των αλλαγών της ζωής. Τέλος, χρησιμοποιήθηκε η Brisbane Mother – Baby Scale (Webster και συν., 2003), για την εκτίμηση της συμπεριφοράς του νεογνού και της αλληλεπίδρασης μητέρας – παιδιού το πρώτο διάστημα μετά τον τοκετό. Οι συνεντεύξεις ήταν ημιδομημένες και οι ερωτήσεις τους καλύπτουν θεματικές που αφορούν την εμπειρία και τις δυσκολίες της περιγεννητικής περιόδου, την εικόνα του σώματος, τη σχέση με το παιδί, τη σχέση με τον σύντροφο, τη μητρότητα – γονεϊκότητα, τα παιδικά χρόνια μπορούν να αποδοθούν και να προβλεφθούν στην επίδραση παραγόντων κινδύνου, με σημαντικότερους την ύπαρξη συνοδών συμπτωμάτων, την επίσκεψη σε ειδικό ψυχικής υγείας στο παρελθόν, τη σχέση με τον σύζυγο, την απουσία συναισθηματικής υποστήριξης από τον πατέρα της γυναίκας στα παιδικά της χρόνια, της διαπροσωπικής ευαισθησίας, της αρνητικής εικόνας του σώματος. Επίσης, ποσοστά που κυμαίνονται από 32,6% έως και 72,3% της διασποράς των αγχωδών συμπτωμάτων στις διάφορες μετρήσεις της περιγεννητικής περιόδου, μπορούν να αποδοθούν στην επίδραση παραγόντων κινδύνου, με σημαντικότερους την ύπαρξη δυσκολιών κατά την κύηση, την ύπαρξη συνοδών καταθλιπτικών συμπτωμάτων, τις δυσκολίες τη σχέση με τον σύζυγο και την αρνητική εικόνα του εαυτού ως μητέρας. Η κύηση είναι η περίοδος με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση συμπτωμάτων κυρίως αγχωδών και καταθλιπτικών, αλλά και από το ευρύτερο φάσμα των ψυχικών διαταραχών, τα οποία σημειώνουν ύφεση μετά τον τοκετό. Τα ευρήματα αναδεικνύουν την κρισιμότητα του προβλήματος και υποστηρίζουν τον σχεδιασμό δράσεων πρόληψης και παρέμβασης, και τη δημιουργία εργαλείων ανίχνευσης, που δεν θα ανιχνεύουν μόνο τα υπάρχοντα συμπτώματα, αλλά και τους παράγοντες κινδύνου που έχουν υψηλή προβλεπτική ισχύ για την εμφάνιση συμπτωμάτων στο μέλλον.